Samen met onderzoeksbureau Public Minds begeleiden we heel wat burgerbevragingen.
Op basis van recente burgerbevragingen in onder andere Maasmechelen, Berlaar, Beveren, Kruibeke en Nazareth-De Pinte krijgen we meer inzichten in wat de burger nu eigenlijk wil van zijn lokaal bestuur als het gaat om beleidsbetrokkenheid en participatie. Dit artikel werpt een blik op de belangrijkste bevindingen en hoe lokale besturen hierop kunnen inspelen.
De voorkeur voor communicatiekanalen
Uit de onderzoeken blijkt dat de manier waarop burgers geïnformeerd willen worden, sterk varieert. Het gemeentelijk of stedelijk infoblad blijft favoriet, gevolgd door digitale nieuwsbrieven en de gemeentelijke website. Bij oudere generaties neemt het infoblad een nog meer prominente plaats in dan bij jongere generaties. Maar in elk onderzoek blijkt dat ook jongere mensen nog steeds veel waarde hechten aan het infoblad. Het infoblad komt voor hen meer op gelijke hoogte met sociale media. Verder scoort ook informatie in het straatbeeld goed, zoals lichtkranten en digitale infoborden.
Daarnaast winnen mobiele applicaties zoals MijnStadsapp of Hoplr aan populariteit, hoewel deze niet in alle gemeenten beschikbaar zijn. De conclusie is duidelijk: lokale besturen moeten inzetten op een mix van communicatiekanalen, zowel digitaal als analoog, om alle demografische groepen te bereiken.
Participatie bij lokale besturen: wat verwacht de burger?
Wanneer we de Vlaming vragen naar hun interesse in inspraak bij toekomstig beleid, zien we dat 30 tot 40% aangeeft hier geen interesse in te hebben. De meerderheid die wél inspraak wenst, geeft aan dat dit vaker mag dan nu het geval is. Dit betekent dat 60 tot 70% van de Vlamingen betrokken wil zijn bij het beleid en vaak ook meer dan momenteel het geval is.
Volgens de Gemeente- en Stadsmonitor uit 2023 vindt 34% van de respondenten dat hun gemeente voldoende inspanning levert om bewoners te consulteren, een daling ten opzichte van voorgaande jaren. Dit wijst erop dat de behoefte aan participatie bij lokale besturen en het beleid groeit, maar dat er nog ruimte voor verbetering is.
"De wens om (meer) betrokken te worden bij het beleid lijkt te stijgen, 66% van de Vlamingen vindt dat hun lokaal bestuur meer inspanningen moet leveren."
Hoe willen burgers participeren?
Uit de resultaten blijkt dat burgers vooral inspraak willen via digitale burgerconsultaties. De burger geeft vooral aan dat het gemakkelijk en snel moet zijn. Liefst ook heel concreet, bijvoorbeeld rond een project. Afhankelijk van het doel kan de één of andere vorm van participatie best worden ingezet. Is het belangrijk om ideeën te verzamelen en over bepaalde topics in dialoog (reageren op elkaar) te gaan? Dan zijn online participatieplatformen zoals Go Vocal en Hoplr erg geschikt.
Is het eerder de bedoeling om na te gaan hoe bijvoorbeeld de dienstverlening wordt beoordeeld? Of wil men nagaan wat het draagvlak is voor nieuwe maatregelen? Dan is het belangrijk dat de resultaten representatief zijn. Een enquête met steekproef is hier dan het meest geschikt.
Fysieke inspraakbijeenkomsten worden vooral door oudere generaties gewaardeerd, terwijl jongere generaties participatie via sociale media, websites of bewonersplatforms fijner vinden.
De uitdaging van fysieke participatie
Een opvallende observatie is de lage opkomst bij fysieke sessies, ondanks het duidelijke draagvlak voor participatieve initiatieven. De bekendheid en participatiegraad van initiatieven zoals wijkbabbels of bewonersvergaderingen zijn vaak beperkt. Veel burgers zijn niet bekend met deze initiatieven of hebben er nog nooit aan deelgenomen vanwege tijdgebrek of onduidelijkheid over het concept.
Fysieke sessies zijn cruciaal voor een diepgaand begrip en constructieve dialoog, die niet altijd mogelijk is via digitale enquêtes. Ze kunnen nuances blootleggen en begrip creëren waar voordien enkel tegenstellingen waren.
Conclusie: naar een betere participatiecultuur
Het is duidelijk dat er een sterke wens bestaat onder de Vlamingen voor meer en betere participatie in beleidsvorming. Lokale besturen hebben de taak om diverse communicatiekanalen te benutten en zowel digitale als fysieke participatievormen te optimaliseren. Door een mix van kanalen in te zetten en de bekendheid van participatie-initiatieven te vergroten, kunnen we een inclusievere en effectievere participatiecultuur creëren.
MONDEA blijft zich inzetten om lokale besturen te begeleiden in hun participatieve processen, met als doel een transparanter, inclusiever en responsiever beleid te realiseren dat aansluit bij de behoeften en wensen van de Vlaming.
