Elke gemeente is decretaal verplicht om minstens één gemeentelijke omgevingsambtenaar (GOA) aan te stellen. Dit kan een medewerker van de gemeente zijn of iemand uit een intergemeentelijk samenwerkingsverband. De GOA speelt een cruciale rol bij vergunningsaanvragen en moet zijn werk in volledige onafhankelijkheid en neutraliteit kunnen uitvoeren, zoals decretaal vastgelegd. Maar hoe zit het met de aansprakelijkheid bij fouten? Mondeanen Werner Van Hoof en Aanje Kints lichten het graag toe.
Deontologische verankering
GOA’s werken vaak met complexe en gevoelige dossiers waarin grote belangen spelen. Het is dus belangrijk dat lokale besturen hun ambtenaren wapenen tegen druk en (externe) beïnvloeding. Dit kan onder andere via een gemeentelijke deontologische code, die de morele ondergrenzen voor de medewerkers vastlegt. Deze code bouwt voort op het Decreet Lokaal Bestuur en bepaalt de gedragsregels waaraan het personeel zich moet houden. Bij overtreding kunnen tuchtrechtelijke of disciplinaire sancties volgen.
Onafhankelijk, maar niet geïsoleerd
Bij een vergunningsaanvraag is de omgevingsambtenaar verplicht om op basis van zijn of haar inzichten een verslag op te stellen. Dit doet hij of zij onafhankelijk, maar niet geïsoleerd. Het college mag op voorhand aangeven hoe het tegen een aanvraag staat en bepaalde aspecten onder de aandacht brengen. Wat niet mag, is dat het bestuur de omgevingsambtenaar verplicht om bepaalde zaken al dan niet op te nemen in het verslag.
Ook tegenover derden, zoals aanvragers of lobbygroepen, moet de GOA diens neutraliteit bewaken. Gesprekken voeren kan en mag, maar het uiteindelijke advies moet objectief blijven.
Wie draait op voor fouten?
De aansprakelijkheid voor fouten die de GOA tijdens de adviestaak maakt, verschilt in essentie niet van die van andere gemeentelijke personeelsleden. Wanneer de administratie advies of informatie verstrekt, heeft ze een inspanningsverplichting. Dit betekent dat men kan beoordelen of de zorgvuldigheid in acht is genomen die van een normaal voorzichtig persoon mag worden verwacht. Dit algemene principe is ook van toepassing op de adviezen van omgevingsambtenaren.
Een ambtenaar kan pas persoonlijk aansprakelijk worden gesteld als er sprake is van aantoonbare onzorgvuldigheid. De gemeente of stad is als werkgever burgerlijk aansprakelijk voor schade veroorzaakt door fouten van haar personeelsleden. Een veroordeling tot betalen van een schadevergoeding is dus mogelijk. Het bestuur kan dat bedrag dan enkel verhalen op het personeelslid in geval van bedrog, zware fout of herhaalde lichte fout die eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.
Voor eenmalige of lichte onopzettelijke fouten is alleen het lokaal bestuur aansprakelijk. Dit is geregeld in de Wet van 10 februari 2003 over de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, en in artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet voor contractuele medewerkers.
Is een aanvullende verzekering nodig?
Een aanvullende verzekering voor omgevingsambtenaren lijkt dus niet nodig. Slechts in uitzonderlijke gevallen kan een GOA persoonlijk worden aangesproken, zoals bij herhaaldelijke of zware onopzettelijke fouten. In zulke gevallen kan een familiale polis nuttig zijn, naast de gemeentelijke burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering. Voor opzettelijke fouten is uiteraard geen enkele verzekering mogelijk.
Conclusie
De aansprakelijkheid voor fouten van de omgevingsambtenaar ligt dus in eerste instantie bij de werkgever. Enkel in situaties met bedrog of zware schuld kan het lokaal bestuur de schade verhalen op de GOA. Voor lichte fouten geldt aansprakelijkheid alleen als deze herhaaldelijk voorkomen. Het lokaal bestuur draagt de eindverantwoordelijkheid en moet haar ambtenaren ondersteunen om onafhankelijk en neutraal te kunnen werken.
